Khoa Luật học

Tọa đàm khoa học số 02: Pháp quyền và Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam -Thành tựu và triển vọng

Ngày đăng: 15/12/2020 | Lượt xem: 4794

“Diễn đàn Luật học VNLAW” (Tên tiếng Anh: Siries Vietnam Law & Legal Forum) là diễn đàn trao đổi các vấn đề luật học hàng tháng giữa Học viện Khoa học xã hội và Khoa Luật Đại học quốc gia Hà Nội, được tổ chức cố định từ 19h đến 21h ngày thứ 3, tuần thứ 3 hàng tháng và luân phiên tại 2 đơn vị chủ trì (có kết nối trực tuyến Zoom).

Nối tiếp thành công của Tọa đàm số 01, ngày 14 tháng 12 năm 2020, tại Học viện Khoa học xã hội, Diễn đàn Luật học VNLAW diễn ra buổi tọa đàm số 02 với chủ đề “Pháp quyền và Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam: thành tựu và triển vọng”.

 

Toàn cảnh tọa đàm

Diễn giả trình bày tại buổi tọa đàm số 02 là PGS.TS. Tô Văn Hòa, Trưởng Khoa Pháp Luật Hành chính -  Nhà nước, Đại học Luật Hà Nội, người có nhiều kinh nghiệm chủ trì các đề tài, dự án nghiên cứu cũng như tư vấn chính sách pháp luật với các đối tác trong và ngoài nước, có nhiều công trình và bài báo khoa học tập trung xoay quanh các vấn đề về nhà nước pháp quyền. Chủ trì tọa đàm có PGS.TS. Đinh Thị Mai - Phó Trưởng khoa Khoa Luật, Học viện Khoa học xã hội và PGS.TS. Đặng Minh Tuấn – Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tham dự trực tiếp tại hội trường buổi tọa đàm có các giảng viên, nghiên cứu sinh của Khoa Luật, Học viện Khoa học xã hội và của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng đông đảo các NCS, học viên cao học ngành luật. Ngoài ra, tọa đàm còn thu hút sự tham gia trực tiếp và online qua ứng dụng Zoom của hơn 70 khách mời là giảng viên, nghiên cứu viên, nghiên cứu sinh, học viên cao học ở hai cơ sở đào tạo.

PGS.TS. Tô Văn Hòa – diễn giả tại buổi tọa đàm.

Buổi tọa đàm gồm 2 phần: phần 1 – Diễn giả trao đổi và thảo luận các chủ đề các câu hỏi của Diễn đàn; phần 2 – Thảo luận mở cho tất cả những người tham gia trực tiếp và qua Zoom.

Trong phần 1, ban tổ chức tọa đàm đã tổng hợp các câu hỏi về 3 nhóm vấn đề: nhóm 1 – Góc nhìn tổng quan và ý nghĩa của pháp quyền và nhà nươc pháp quyền ở Việt Nam; nhóm 2: Đánh giá kết quả và thành tựu của Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay; nhóm 3: Kỳ vọng của công cuộc cải cách và Nhà nước pháp quyền trong các giai đoạn sắp tới và sự thể hiện của NN pháp quyền trong Văn kiện đại hội Đảng lần thứ XIII. Với mỗi nhóm câu hỏi, PGS.TS. Tô Văn Hòa và các chuyên gia đã trình bày và phân tích sâu sắc các vấn đề trên nhiều khía cạnh, đặc biệt có sự đánh giá về những kết quả và thành tựu phát triển nhận thức về nhà nước pháp quyền Việt Nam của Đảng ta qua các kỳ Đại hội từ 1986 đến nay, so sánh với một số quốc gia và đề xuất kinh nghiệm cho Việt Nam.

PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương và các cử tọa tham gia thảo luận qua Zoom

Phần thảo luận mở tại buổi tọa đàm đã thu hút hàng chục câu hỏi, chia sẻ của đại biểu tham dự tại hội trường và thảo luận online qua Zoom. Những ý kiến đóng góp đã cung cấp rất nhiều thông tin học thuật về: đặc thù của nhà nước pháp quyền XHCN so với nhà nước pháp quyền theo quan niệm phổ biến trên thế giới; những rào cản, thách thức để thực thi các nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam; lợi ích của Nhà nước khi tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc pháp quyền; vai trò của chủ nghĩa hợp hiến đối với nhà nước pháp quyền; sự độc lập của tư pháp trong nhà nước pháp quyền…

Diễn giả và đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm sau buổi tọa đàm.

Trên cơ sở triển khai thực hiện các nội dung ký kết hợp tác giữa Học viện Khoa học xã hội và Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội và tiếp nối thành công của 2 buổi tọa đàm, Diễn đàn Luật học VNLAW sẽ tiếp tục thực hiện các buổi tọa đàm trao đổi về vấn đề luật học và học thuật vào tuần thứ 3 hàng tháng. Các buổi tọa đàm sẽ được tổ chức tại hội trường hai đơn vị chủ trì là Học viện Khoa học xã hội và Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, đồng thời có kết nối trực tuyến qua Zoom để đáp ứng nhu cầu tham dự của đại biểu quan tâm.

- Danh mục các câu hỏi/ vấn đề đã được thảo luận tại Tọa đàm 02:

PHẦN 1: Hỏi đáp các chủ đề của Diễn đàn:

Nhóm câu hỏi 1: Góc nhìn tổng quan và ý nghĩa của Pháp quyền và Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay

1. Một số khái niệm cơ bản và mối quan hệ giữa các khái niệm có liên quan tới chủ đề này, như:  khái niệm “bản chất của NN”; khái niệm “pháp quyền”, khái niệm: “Nhà nước pháp quyền”, khái niệm “Nhà nước pháp quyền XHCN”, “Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân”.

- So sánh các khái niệm the rule of law, rechtsstaat, étta de droit và khái niệm pháp quyền, nhà nước pháp quyền ở VN

2. Nhà nước pháp quyền có phải là nguyên tắc không? Các nguyên tắc của nhà nước pháp quyền là những nguyên tắc gì?

3. Khái quát quá trình phát triển nhận thức của Đảng cộng sản Việt Nam ta về khái niệm “bản chất của nhà nước” và “phương thức tổ chức quyền lực nhà nước” trong đó chủ yếu là về “Nhà nước pháp quyền” thể hiện qua các Văn kiện chính của Đảng từ 1986 đến nay?

Nhóm câu hỏi 2: Đánh giá kết quả và thành tựu của Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay (Trong mối quan hệ của Nhà nước và pháp luật)

4. Đánh giá của PGS về những kết quả và thành tựu phát triển nhận thức về nhà nước pháp quyền Việt Nam của Đảng ta qua các kỳ Đại hội từ 1986 đến nay?

5. Những tồn tại và hạn chế trong đổi mới nhận thức của Đảng về Nhà nước pháp quyền và phương thức tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước qua 35 năm đổi mới? (1986 đến nay)

6. Tư tưởng Nhà nước pháp quyền với tính tối thượng của Hiến pháp và thượng tôn pháp luật đã được Việt Nam tiếp thu như thế nào kể từ Đổi mới 1986 đến nay?

7. Việt Nam cần vận dụng nguyên tắc pháp quyền như thế nào trong đấu tranh pháp lý bảo vệ chủ quyền, biển đảo

8. Nếu có thể nêu tên một vấn đề quan trọng nhất trong quan niệm và cách thức thực hiện Nhà nước pháp quyền hiện nay ở Việt Nam, theo PGS đó là vấn đề gì? Tại sao?

Nhóm câu hỏi 3: Kỳ vọng của công cuộc cải cách và Nhà nước pháp quyền trong các giai đoạn sắp tới. Sự thể hiện của NN pháp quyền trong Văn kiện đại hội Đảng lần thứ XIII

9. Bình luận về các vấn đề của pháp quyền và Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam được nêu trong Dự thảo văn kiện Đại hội XIII?

10. Theo PGS. trong thời gian 10 và 20 năm tới chúng ta nên tiếp tục triển khai Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam với nội dung trọng tâm và cụ thể gì?

PHẦN 2: Thảo luận mở tại Tọa đàm (trực tiếp và qua Zoom)

11. Nhà nước pháp quyền XHCN có đặc thù gì so với Nhà nước pháp quyền theo quan niệm phổ biến trên thế giới? PGS.TS. đánh giá như thế nào về những đặc thù đó?

12. Những rào cản, thách thức để thực thi các nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam là gì? Làm thế nào để vượt qua những rào cản, thách thức đó?

13. Cốt lõi của pháp quyền là giới hạn và kiểm soát quyền lực nhà nước. Vậy Nhà nước có lợi ích gì khi tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc pháp quyền? (PGS.TS. Nguyễn Đức Minh, Viện trưởng Viện NN-PL, Vass)

14. Vai trò của chủ nghĩa hiến pháp đối với nhà nước pháp quyền được biểu hiện dưới các hình thức nào? vai trò đó ở Việt Nam có khác với thế giới không? (NCS Trần Quyết Thắng)

15. PGS có bình luận gì về tính hiệu quả của cơ chế bảo hiến ở VN? (Dũng Nguyễn)

16. Hiến pháp có sự thay đổi khoảng 10 năm. Hiến pháp 1992, Sửa đổi Hiến pháp 2001 ghi nhận Nhà nước pháp quyền, Hiến pháp 2013 ghi nhận 3 quyền và kiểm soát quyền lực, vậy khoảng 5 năm nữa, theo PGS nếu chúng ta sửa đổi Hiến pháp thì nội dung gì của nhà nước pháp quyền cần đưa vào? (Hải Long)

17. Diễn giả cho biết sự khác nhau giữa Nhà nước pháp quyền, pháp quyền, pháp chế? PGS có ý kiến gì về những thách thức đặt ra cho nguyên tắc pháp quyền hiện nay - trên thế giới và ở VN? (Hoàng Anh)

18. Sau quá trình nhận thức và xây dựng, đến nay mô hình Nhà nước pháp quyền VN đã tiếp cận với những giá trị chung của thế giới như thế nào và có đặc thù (riêng) gì? Nếu có, xin diễn giả bình luận về vấn đề này? (Đỗ Đức Minh)

19. Pháp quyền được đảm bảo như thế nào trên không gian mạng - chủ quyền lãnh thổ quốc gia mềm? (Quỳnh Mai)

20. "Pháp quyền hiện đại cần phải gắn với công lý và lẽ công bằng, chứ pháp quyền chỉ trên luật thì chưa đúng bản chat sâu xa của pháp quyền" (Cô Dung- ĐH Luật TP HCM)

21. Theo tôi, quan trọng nhất của nhà nước pháp quyền là sự độc lập của tư pháp. Rule of law bản chất của nó là Rule of judges như A. Dicey đã nói. Vậy, theo PGS Tô Văn Hoà, làm thế nào để đảm bảo sự độc lập của Toà án? (Nguyễn Quân, Khoa Luật – ĐHQG)

22. Có quan điểm cho rằng, Tòa án phải tổ chức theo nguyên tắc pháp quyền, không phải pháp chế. Quan điểm này có đúng ko? Và sự phân biệt pháp chế với pháp quyền. (Hoàng Hà)

23. Tư pháp độc lập bao gồm độc lập về hành vi (khi xét xử thẩm phán độc lập và chỉ tuân theo pháp luật); độc lập về cơ cấu tổ chức. Theo Giáo sư thì ở VN đã có đầy đủ 2 yếu tố nêu trên hay chưa?! (Quang Minh)

24. Một số học giả người Mỹ viết "constitutionalism is the rule of law". Vậy ở VN thì chủ nghĩa hiến pháp/bảo hiến có chính là (nhà nước) pháp quyền hay không? bản chất khi người Đức dịch là Rechsstat và người Pháp dịch là État de droit là gì? (Vũ)

25. Nếu theo cách xếp hạng của Tamaha, chúng ta ở giai đoạn thứ hai trong cách xếp hạng 5 giai đoạn nhận thức và thực thi NNPQ ở VN cần trong một tổng thể nhân thức các lý thuyết khác nữa Không thể tách khỏi các lý thuyết khác; Chủ nghĩa lập hiến, lý thuyết phân quyền, pháp luật tự nhiên, quyền tự nhiên. Nếu tách rời các lý thuyết này NNPQ có thể lạc lõng và không còn nghĩa ban đầu nữa.

Vậy Diễn giả bình luận gì về về nhận xét: "khái niệm NNPQ được ghi nhận gần 20 năm ở Việt Nam nhưng chỉ số pháp quyền của chúng ta (theo một số đánh giá) gần như không đổi không?" (HP)

26. Thuật ngữ Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam xuất hiện từ lúc nào? Ai là người đầu tiên đưa thuật ngữ này vào Việt Nam? Theo tôi thuật ngữ này chắc chỉ xuất hiện sau Đổi mới và chính khách đầu tiên đề cập là Tổng Bí thư Đỗ Mười liệu có đúng không? (Yến Trần)

27. "constitutionalism is the rule of law". GS. Nguyễn Đăng Dung cũng khẳng định Chủ nghĩa hiến pháp chính là Nhà nước pháp quyền. Vậy, vì sao thuật ngữ "Chủ nghĩa hiến pháp" không xuất hiện trong các văn kiện của Đảng và cũng không được chính thức sử dụng trong các văn bản pháp luật của Nhà nước mà chỉ có thuật ngữ "Nhà nước Pháp quyền"? (Nguyễn Minh Tâm).

28. Khó khăn (thách thức) lớn nhất đối với xây dựng NNPQ ở VN hiện nay là gì? (Đỗ Đức Minh)

29. Thách thức của AI và Cách mạng 4.0 đối với NNPQ, quan niệm “NNPQ phải trở thành xã hội pháp quyền”. Bình luận của PGS? (HP)

Quý vị muốn đăng ký nhận thông tin hoặc quan tâm tới diễn đàn, liên hệ: Đinh Thị Mai, Khoa Luật, Học viện Khoa học xã hội (Email: dinhthimai@gmail.com) hoặc: Vũ Công Giao, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (Email: giaovnu@gmail.com).

 

Tin: Thanh Lý, Đinh Mai

Ảnh: Tuyết Mai

In bài viết