Bảo vệ thành công luận án tiến sĩ Xã hội học “ Sức khỏe tinh thần của người cao tuổi hiện nay”

NCS. Lỗ Việt Phương chụp ảnh lưu niệm

Mục đích nghiên cứu:

Luận án tập trung phân tích thực trạng sức khỏe tinh thần của người cao tuổi và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của người cao tuổi. Trên cơ sở đó, đề xuất các khuyến nghị nhằm thúc đẩy những ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe tinh thần của người cao tuổi.

Đóng góp mới về khoa học của luận án:

Thứ nhất, luận án đã vận dụng mô hình sinh học - tâm lý - xã hội để làm rõ tính chất đa chiều và phức tạp của các yếu tố tác động đến sức khỏe tinh thần của người cao tuổi. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sức khỏe tinh thần không phải là kết quả đơn lẻ của một nhóm yếu tố nhất định mà là hệ quả của sự tương tác giữa các yếu tố sinh học (giới tính, tuổi tác, khả năng vận động), yếu tố tâm lý - xã hội (tình trạng hôn nhân, mô hình sống chung), và các yếu tố môi trường xã hội (điều kiện kinh tế, hoạt động cộng đồng, mức độ giao tiếp xã hội). Việc áp dụng mô hình này vào nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam đã bổ sung thêm góc nhìn tổng thể và liên ngành trong nghiên cứu về người cao tuổi.

Thứ hai, thông qua phân tích hồi quy tuyến tính bội, luận án là một trong số ít nghiên cứu tại Việt Nam sử dụng phương pháp định lượng để phân tách mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố, thay vì chỉ dừng lại ở các mô tả hiện trạng đơn thuần. Kết quả phân tích cho thấy các yếu tố xã hội không chính thức, cụ thể là hoạt động giao tiếp xã hội hàng ngày với bạn bè và hàng xóm, có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ nhất trong việc giảm cảm xúc tiêu cực của người cao tuổi. Đồng thời, yếu tố điều kiện kinh tế không đủ chi tiêu lại là nguy cơ lớn nhất làm gia tăng cảm xúc tiêu cực. Đây là phát hiện nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hỗ trợ xã hội phi chính thức và an sinh kinh tế, vượt ra khỏi phạm vi các yếu tố sinh học truyền thống.

Thứ ba, lựa chọn Nam Định (cũ), địa phương có tỷ lệ người cao tuổi cao trên cả nước là trường hợp nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu của luận án có những đóng góp về phương diện nghiên cứu khoa học xã hội nghiên cứu về người cao tuổi nói chung và cho địa bàn nghiên cứu nói riêng.

Cuối cùng, trên cơ sở kết quả thực nghiệm, luận án đề xuất các khuyến nghị chính sách chính sách trong chăm sóc người cao tuổi thích ứng với bối cảnh già hóa dân số hiện nay tại Việt Nam.

Ý nghĩa của luận án

Về mặt lý luận, luận án đã rà soát và hệ thống cơ sở khoa học về sức khỏe tinh thần của người cao tuổi trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, làm rõ sự tác động đa chiều giữa các yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội đối với cảm cảm xúc thường ngày và sự hài lòng về cuộc sống của người cao tuổi. Việc vận dụng mô hình sinh học - tâm lý - xã hội trong phân tích các yếu tố tác động không chỉ góp phần vận dụng lý thuyết xã hội học lão khoa mà còn mở rộng phạm vi ứng dụng của mô hình này trong nghiên cứu sức khỏe tâm thần người cao tuổi tại các quốc gia đang phát triển. Bên cạnh đó, việc vận dụng các lý thuyết trong quá trình phân tích và luận giải các kết quả nghiên cứu cho thấy ý nghĩa về phương pháp và đảm bảo tính logic, khoa học của luận án và giúp liên hệ kết quả nghiên cứu thực tiễn tại Việt Nam với các nghiên cứu quốc tế, góp phần khẳng định giá trị ứng dụng của mô hình lý thuyết với bối cảnh văn hóa - xã hội đặc thù. Qua đó, luận án không chỉ góp phần làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần người cao tuổi Việt Nam, mà còn đóng góp vào việc kiểm chứng và bổ sung các lý thuyết hiện có trong nghiên cứu lão khoa và sức khỏe cộng đồng.

Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chương trình can thiệp xã hội nhằm nâng cao sức khỏe tinh thần người cao tuổi. Cụ thể, luận án nhấn mạnh vai trò của giao tiếp xã hội không chính thức, mô hình chung sống cùng bạn đời và điều kiện kinh tế đủ chi tiêu là những yếu tố then chốt giúp giảm cảm xúc tiêu cực ở người cao tuổi. Những phát hiện này có giá trị tham khảo quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách xã hội, các tổ chức chăm sóc người cao tuổi và các chương trình cộng đồng trong việc thiết kế các giải pháp hỗ trợ người cao tuổi thích ứng với bối cảnh già hóa dân số.

Luận án được các thành viên Hội đồng nhất trí thông qua.